"Τον καπιταλισμό να φοβάστε, όχι τα ρομπότ"

Αν οι μηχανές παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, το αποτέλεσμα εξαρτάται από το πως αυτά θα διανέμονται. Ο καθένας μπορεί να απολαύσει μια πολυτελή ζωή, αν o πλούτος* που παράγεται από τις μηχανές μοιράζεται ή περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να καταλήξουν άθλια φτωχοί αν οι ιδιοκτήτες των μηχανών συνεχίσουν το λόμπι κατά της αναδιανομής του πλούτου. Μέχρι τώρα, η τάση δείχνει προς τη δεύτερη εκδοχή, με την τεχνολογία να οδηγεί σε ολοένα και αυξανόμενη ανισότητα.

Πριν λίγο καιρό ο γνωστός σε όλους επιστήμονας για τις κοσμολογικές του ανακαλύψεις, σε συνομιλία στο Reddit προχώρησε σε δηλώσεις κατά του παγκόσμιου διανεμητικού συστήματος προϊόντων της λεγόμενης και αγοράς,  που προκάλεσαν αίσθηση στους κόλπους της πλουτοκρατίας του δυτικού κόσμου.

Γιατί όμως αυτή η δήλωση του Hawking απασχόλησε τόσο τα ΜΜΕ και έγραψε άρθρο μέχρι και το Protagon? Γιατί προφανώς οι σύγχρονες αντικειμενικές δυνατότητες μας τρομάζουν. Όλους μας. Ο Hawking τοποθετείται για ένα θέμα που όσο φανερό είναι για κάθε άνθρωπο που τολμά να σπάσει το φόβο και την τρομοκρατία των ειδήσεων των 8, τόσο περιβάλλεται με αγνωστικιστικό μανδύα από όλο το σύστημα εξουσίας. Η εξέλιξη των μέσων παραγωγής καθώς και της τεχνολογίας έχουν αυτοματοποιήσει τόσο την παραγωγή που πλέον πολλά επαγγέλματα θα μπορούσαν να καταργηθούν και ο συνολικός χρόνος εργασίας για πολλά άλλα να μειωθεί τουλάχιστον στο ½. Κί όμως παρατηρούμε το εξής παράδοξο : ο χρόνος εργασίας εν έτει 2015 όχι απλά δεν έχει μειωθεί, αλλά οι υπερωρίες (και μάλιστα απλήρωτες..) , η επισφάλεια κλπ είναι πλέον πάγια κατάσταση, οι μισθοί έχουν πέσει, ενώ η ανεργία χτυπάει κόκκινο. Αυτό δε συμβαίνει τυχαία. To κεφάλαιο βιώνει μια ιστορική, βαθιά, δομική κρίση. Η πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους σε συνδυασμό με μια σειρά άλλους παράγοντες [1] έχουν κάνει επιτακτική την ανάγκη άντλησης πολύ μεγαλύτερης υπεραξίας [2]. Έτσι αντί να βλέπουμε κοινωνική ευημερία, βλέπουμε να ξεδιπλώνονται μπροστά μας οι αντιφάσεις αυτού του συστήματος σε όλο τους το μεγαλείο. Από τη μια τα τεχνολογικά επιτεύγματα όπως οι 3d printers είναι ικανά να φτιάχνουν ένα σπίτι σε λιγότερο από 2,5 ώρες, από την άλλη όμως οι οικοδόμοι δουλεύουν ατελείωτες ώρες υπο τις χειρότερες συνθήκες εργασίας. Πώς να γίνει άλλωστε όταν τα τεχνολογικά αυτά μέσα τα κατέχουν και τα χρησιμοποιούν αποκλειστικά με όρους κερδοφορίας οι μεγάλες πολυεθνικές; Την ίδια στιγμή οι πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη ετοιμάζουν παράδοξα ταξίδια στο φεγγάρι ή τρελά πάρτυ σε δικά τους ιδιωτικά νησιά, στην αφρική πεθαίνουν καθημερινά από απίθανες ασθένειες που στον «αναπτυγμένο κόσμο» συνήθως αντιμετωπίζονται με… ponstan.

«Λαϊκισμός» θα πουν σίγουρα όσοι κλείνουν τα μάτια μπροστά στην παγκόσμια κοινωνική τραγωδία που επιβάλλει το σύστημα που υποτάσσει στο κέρδος ανθρώπους, ζώα, φύση, παραγωγικές δυνάμεις κλπ. Είμαστε στον 7^ο χρόνο κρίσης. Η ανάπτυξη στην Ε.Ε. είναι πλήρως αναιμική με τα μεγάλα καπιταλιστικά κέντρα της Γερμανίας και της Γαλλίας να έχουν ανάπτυξη σταθεροποιήμενη στο 0% εδώ και χρόνια. Η Μ. Βρετανία ακουμπά το 2,5% ενώ ΗΠΑ και Κίνα [3]κινούνται μέχρι και το 5%. Ουσιαστικά, μιλάμε για τους σταθερά χαμηλότερους δείκτες ανάπτυξης για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και η αντιμετώπιση της κρίσης φαντάζει ακόμη πιο βίαιη από ότι έχουμε ως τώρα δει. Με ή χωρίς μνημόνια στόχος της αστικής τάξης στην ευρώπη το επόμενο διάστημα είναι οι χώρες του νότου να είναι χώρες με πάμφθηνα μεροκάματα, εξευτελιστικούς μισθούς και ξεπουλημένο δημόσιο πλούτο, ώστε να μπορέσουν να γίνουν οι επενδύσεις να βγει κέρδος και ξαφνικά να έρθει η ανάπτυξη. Μα από πότε αυτή η ανάπτυξη είναι κάτι που πρέπει να κάνει τη νεολαία και τους εργαζόμενους να την αναμένουν ή να την επιδιώκουν; Δε θέλουμε την ανάπτυξη ούτε την παραγωγική τους ανασυγκρότηση, γιατί πολύ απλά αυτές θα είναι πιο σκληρές για την κοινωνία ακόμη και από την κρίση τους.

Σήμερα είναι πιο εφικτό από ποτέ να χτίσουμε ένα κόσμο διαφορετικό. Ένα κόσμο που θα βρίσκεται σε πλήρη σύγκρουση με τις αξίες του σημερινού. Αυτό πλέον δεν είναι ένα απατηλό όνειρο, αλλά μια αναγκαιότητα της εποχής και της ανθρωπότητας. Οι σύγχρονες αντικειμενικές δυνατότητες επιβάλλουν ένα άλλο τρόπο σχεδίασης και διανομής της παραγωγής. Είναι φανερό σε όλους/ες ότι ο παραλογισμός του καπιταλισμού δεν μπορεί πια να συνεχιστεί. Δε γίνεται οι πολλοί να τρέφουν μια μόνο τάξη, η οποία παρασιτεί, σαπίζει και παίρνει μαζί της και όλη την κοινωνία. Ακούμε πολύ συχνά να μας λένε There is no alternative. Το ζήτημα είναι ότι πλέον πρέπει να αντιστρέψουμε τα ερωτήματα και τους μονοδρόμους τους. Δεν καλούμαστε εμείς πάντα να απολογούμαστε για έναν ανθρώπινο κόσμο που θέλουμε να χτίσουμε. Είναι καιρός όσοι θεωρούν πανάκεια τους μονόδρομους της ΕΕ και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής να μας αποδείξουν ότι οι λαοί μπορούν να ζήσουν ελεύθεροι και με αξιοπρέπεια μέσα σε αυτά τα πλαίσια. Δεν περιμένουμε θαύματα. Ξέρουμε που πατάμε. Ξέρουμε ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό  και ο δρόμος της ανατροπής της ΕΕ των κυβερνήσεων και συνολικά του καπιταλισμού είναι για μας ο μόνος ρεαλισμός για να ζήσουμε ελεύθεροι/ες. Οι αντικειμενικές δυνατότητες υπάρχουν. Πέρα για πέρα. Το θέμα είναι αν εμείς τολμάμε να πάρουμε τους αγώνες στα χέρια μας.  

* Ο πλούτος στον οποίο αναφέρεται παράγεται με την συμβολή κεφαλαίου(οι μηχανές που τώρα έχουν ανάγκη ακόμα από εργατικό δυναμικό) και εργασίας. Ο κεφαλαιούχος δεν θα  μοιράσει το κέρδος του στους εργάτες, θα δώσει ένα μέρος του για την συντήρηση του κεφαλαίου ένα στους εργάτες και ένα στην τσέπη του (σύντομο παράδειγμα: λέσχη δημόσια(μέσα παραγωγής στο λαό) – όλη η επιχορήγηση στις μερίδες και τους εργαζόμενους(περισσότερες μερίδες καλύτερες συνθήκες εργασίας) / λέσχη σε εργολάβο(μέσα παραγωγής σε ιδιώτη) – επιχορήγηση σε μερίδες, εργαζόμενους, ΤΣΕΠΗ ΧΟΥΤΟΥ(λιγότερες μερίδες, χειρότερες συνθήκες εργασίας)). Τώρα αυτό που περιγράφει ο Hawking είναι ένα επόμενο αλλά όχι μακρινό στάδιο στο οποίο οι σχέσεις αυτές αλλάζουν. Ο κεφαλαιοκράτης δεν έχει ανάγκη από την εργασία, η σχέση αλληλεξάρτησης που τους συνέδεε σπάει. Ο εργάτης εξαθλιώνεται περαιτέρω αφού σε εκείνη την σχέση με τις τρείς έννοιες (κεφάλαιο, εργασία, τσέπη) καταποντίζεται ακόμα περισσότερο. Η εικόνα που διαγράφεται είναι ένα χαοτικό μονοπωλιακό σύστημα κι είναι απορίας άξιο που χωρά ο εργαζόμενος.

[1] Άλλοι παράγοντες που δεν κρίνεται σκόπιμο να αναλυθούν εδώ.

[2] Υπεραξία: σε κάθε προιόν που πωλείται, η διαφορά μεταξύ της τιμής και του ποσοστού της τιμής που πάει στον εργαζόμενο

[3] Στο κείμενο δε λαμβάνουμε υπόψη το οικονομικό «κραχ» στην κίνα τον Αύγουστο του 2015